ອະຣິຍະສັດ
ອະຣິຍະສັດ ຫລື ຈະຕຸຣາຣິຍະສັດ ຫລື ອະຣິຍະສັດ 4 ເປັນຫຼັກຄຳສອນໜຶ່ງ ຂອງພຣະໂຄດົມພຣະພຸດທະເຈົ້າ ແປວ່າ ຄວາມຈິງອັນປະເສີດ ຄວາມຈິງຂອງພຣະອະຣິຍະບຸກຄົນ ຫລື ຄວາມຈິງທີ່ເຮັດໃຫ້ຜູ້ເຂົ້າເຖິງ ກາຍເປັນພຣະອະຣິຍະ
ມີຢູ່ 4 ປະະການ ຄື:
1. ທຸກຂ໌ ຄື: ສະພາບທີ່ທົນໄດ້ຍາກ ພາວະທີ່ທົນຢູ່ໃນສະພາບເດີມບໍ່ໄດ້
ສະພາບທີ່ບີບຄັ້ນ ໄດ້ແກ່ ຊາດ (ການເກີດ) ຊະລາ (ການແກ່ ການເກົ່າ)
ມໍລະນະ (ການຕາຍ ການສະຫລາຍໄປ ການສູນສິ້ນ) ການປະສົບກັບສິ່ງອັນບໍ່ເປັນທີ່ຮັກ
ການພັດພາກຈາກສິ່ງອັນເປັນທີ່ຮັກ ການປາດຖະຫນາສິ່ງໃດແລ້ວບໍ່ສົມຫວັງໃນສິ່ງນັ້ນ
ກ່າວໂດຍຫຍໍ້ ທຸກກໍຄື ອຸປາທານຂັນທ໌ ຫຼື ຂັນທ໌ 5.
ໃນພຣະທັມມະຈັກກັບປະວັດຕະນະສູດໄດ້ແຈກທຸກໄວ້
11 ຊະນິດມີດັ່ງນີ້ຄື:
1. ຊາຕິ ຄື ຄວາມເກີດ
2. ຊະຣາ ຄື ຄວາມແກ່
3. ມໍຣະນະ ຄື ຄວາມຕາຍ
4. ໂສກະ ຄື ຄວາມແຫ້ງໃຈ ຄວາມເສົ້າໃຈ
5. ປະຣິເທວະ ຄື ຄວາມລະທົມ
ຄວາມຮ້ອງໄຫ້ລຳພັນ
6. ທຸກ ຄື ຄວາມບໍ່ສະບາຍກາຍ ບໍ່ສະບາຍໃຈ
7. ໂທມະນັດ ຄື ຄວາມບໍ່ສະບາຍກາຍ
ຄວາມບໍ່ນ້ອຍໃຈ
8. ອຸປະຍາສະ ຄື ຄວາມຄັບແຄ້ນໃຈ ຄວາມຕອມໃຈ
9. ອັບປິຍະສັມປະໂຍຄະ ຄື ການເຫັນສິ່ງທີ່ບໍ່ຮັກໃຄ່
10. ປິຍະວິບປະໂຍຄະ ຄື ການພັດພາກຈາກສິ່ງທີີ່ຮັກໃຄ່
11. ອິດສິຕາລະພາ ຄື
ຄວາມປາຖະໜາສິ່ງໃດບໍ່ໄດ້ສິ່ງນັ້ນ
ທຸກທັ້ງ 11
ຊະນິດນີ້ສາມາດຈັດແບ່ງອອກເປັນປະເພດໃຫຍ່ໆ 2 ປະເພດຄື:
↪ ສະພາວະທຸກ ຫຼື
ທຸກປະຈຳ ຄື:
ທຸກອັນເປັນສະພາບທໍາມະຊາດຂອງສັດທັ້ງຫຼາຍ
ທີ່ບໍ່ມີໃຜສາມາດຫຼີກຫຼ່ຽງໄດ້ ໄດ້ແກ່ຊາຕິ, ຊະຣາ ແລະ ມໍຣະນະ.
↪ ປະກິນນະທຸກ ຫຼື
ທຸກຂະຈອນ ຄື:
ທຸກທີ່ເກີດເປັນຄັ້ງຄາວຂື້ນຢູ່ກັບເຫດການປັດໄຈປຸງແຕ່ງໃຫ້ເກີດຂື້ນໄດ້ແກ່ໂສກະ, ປະຣິເທວະ, ທຸກຂະໂທມະນັດ, ອຸປະຍາສະ, ອັບປິຍະສຳປະໂຍໂຄ
ປິຍະວິບປະໂຍໂຄ ແລະ ອິດສິຕາລາພະ.
2. ສະມຸທັຍ ຄື: ສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫ້ເກີດທຸກ ໄດ້ແກ່ ຕັນຫາ 3 ຄື: ກາມຕັນຫາ ຄວາມທະຍານຢາກໃນກາມ
ຄວາມຢາກໄດ້ທາງກາມມະຄຸນ, ພະວະຕັນຫາ ຄວາມທະຍານຢາກໃນພົບ
ຄວາມຢາກເປັນຢ່າງນັ້ນ ຢາກເປັນຢ່າງນີ້ ຄວາມຢາກທີ່ປະກອບດ້ວຍພະວະທິຕຖິ ຫລື ສັສສະຕະທິຕຖິ ແລະ ວິພາວະຕັນຫາ
ຄວາມທະນານຢາກໃນຄວາມປາດສະຈາກພົບ ຄວາມຢາກບໍ່ເປັນຢ່າງນັ້ນ ບໍ່ຢາກເປັນຢ່າງນີ້
ຄວາມຢາກທີ່ປະກອບດ້ວຍ ວິພະວະທິຕຖິ ຫລື ອຸຈເສທະທິຕຖິ
3. ນິໂຣທ ຄື: ຄວາມດັບທຸກ ໄດ້ແກ່ ດັບສາເຫດທີ່ເຮັດໃຫ້ເກີດທຸກ
ກ່າວຄື ດັບຕັນຫາທັງ 3 ໄດ້ຢ່າງສິ້ນເຊີງ
4. ມັກຄ໌ ຄື: ແນວປະຕິບັດທີ່ນຳໄປສູ່ ຫລື ນຳໄປເຖິງຄວາມດັບທຸກ
ມີອົງຄ໌ປະກອບຢູ່ແປດປຣະການ ຄື: 1.ສັມມາທິຕຖີ ຄວາມເຫັນຊອບ 2. ສັມມາສັງກັປປະ ຄວາມດຳຣິຊອບ 3. ສັມມາວາຈາ ການເວົ້າຈາຊອບ 4. ສັມມາກັມມັນຕະ
ການທໍາງານຊອບ 5. ສັມມາອາຊີວະ ການລ້ຽງຊີວິດຊອບ 6. ສັມມາວາຍາມະ ຄວາມພະຍາຍາມຊອບ 7. ສັມມາສະຕິ ຄວາມລະນຶກມຊອບ ແລະ 8. ສັມມາສະມາທິ ຄວາມຕັ້ງໃຈຊອບ ຊຶ່ງທັງຫມົດນີ້ ເອີ້ນອີກຊື່ໜຶ່ງໄດ້ວ່າ
"ມັດຊິມາປະຕິປະທາ" ຫລື ທາງສາຍກາງນັ້ນເອງ.
ອະຣິຍະສັດ 4 ນີ້ ເອີ້ນສັ້ນໆ ວ່າ: ທຸກ, ສມຸທັຍ,
ນິໂຣທ, ແລະ ມັກຄ໌
