ອະຄະຕິ 4
ອະຄະຕິ ມາຈາກພາສາບາລີ ຄຳວ່າ:
- ອະ ໝາຍເຖິງ ຜິດ, ບໍ່, ບໍ່ຖືກຕ້ອງ, ບໍ່ດີງາມ, ບໍ່ສົມຄວນ
- ຄະຕິ ໝາຍເຖິງ ວິຖີ, ແນວທາງ, ສິ່ງທີ່ເປັນໄປ, ການດຳເນີນໄປ, ຄວາມເປັນໄປ, ການຕອບສະຫນອງ, ການສະແດງອອກ
- ອະ ໝາຍເຖິງ ຜິດ, ບໍ່, ບໍ່ຖືກຕ້ອງ, ບໍ່ດີງາມ, ບໍ່ສົມຄວນ
- ຄະຕິ ໝາຍເຖິງ ວິຖີ, ແນວທາງ, ສິ່ງທີ່ເປັນໄປ, ການດຳເນີນໄປ, ຄວາມເປັນໄປ, ການຕອບສະຫນອງ, ການສະແດງອອກ
ອະຄະຕິ ໝາຍເຖິງ ບໍ່ຄວນປະພຶດ ບໍ່ຄວນເຮັດ ບໍ່ຄວນຍ່າງໄປຫາ ທັງນີ້ ອັນເກີດຈາກທັດສະນະ ຫລື ຄວາມຄິດເຫັນໃນທາງທີ່ຜິດ
ຊຶ່ງຕໍ່ມາຈຶ່ງໃຊ້ຄຳໃຫ້ເຂົ້າໃຈງ່າຍເປັນ ຄວາມລຳອຽງ ຫລື
ຄວາມບໍ່ທ່ຽງທຳ ປະກອບດ້ວຍ 4 ປະການ ຄື:
1. ສັນທາຄະຕິ ຄື: ຄວາມລຳອຽງເພາະຄວາມຮັກໃຄຣ່ກັນ (Prejudice caused by love or desire; partiality)
2. ໂທສາຄະຕິ ຄື: ຄວາມລຳອຽງເພາະກຽດ ຫລື ຊິງຊັງ (Prejudice caused by hatred or enmity)
3. ໂມຫາຄະຕິ ຄື: ຄວາມລຳອຽງເພາະຫຼົງ ຫລື ຄວາມລຳອຽງເພາະຄວາມໂງ່ (Prejudice caused by delusion or stupidity)
4. ພະຍາຄະຕິ ຄື: ຄວາມລຳອຽງເພາະຢ້ານ (Prejudice caused by fear)
ອະຄະຕິ 4 ເປັນທຳສຳລັບປຸຖຸຊົນທົ່ວໄປ
ໂດຍສະເພາະຜູ້ທີ່ເປັນຜູ້ນຳ ເປັນຫົວໜ້າ ຜູ້ທີ່ເຮັດຫນ້າທີ່ຝ່າຍປົກຄອງ ເພາະທຳເຫຼົ່ານີ້
ເປັນສັດຈະຄວາມຈິງທີ່ມັກເກີດຂຶ້ນກັບບຸກຄົນເຫຼົ່ານີ້ ແລະ ມີຜົນຢ່າງຫລວງຫລາຍຕໍ່ການບໍລິຫານງານ
ຕໍ່ການປົກຄອງ ແລະ ຄວາມສະຫງົບສຸກຂອງສັງຄົມ ຜູ້ນຳ ຫົວໜ້າງານ ຫລື ຝ່າຍປົກຄອງທີ່ລະເວັ້ນຈາກອະຄະຕິ
4
ປະການນີ້ໄດ້ ຄວນເຮັດໃຫ້ລູກນ້ອງ ຜູ້ຢູ່ໃຕ້ບັງຄັບບັນຊາ ຫລື ປະຊາຊົນເກີດຄວາມສຸກ
ອັນສົ່ງຜົນຕໍ່ຄວາມຈະເລີນຂອງສັງຄົມ ແລະ ຄວາມສະຫງົບສຸກຂອງສັງຄົມຕາມມາ
ຄະຕິ ມີຄວາມແຕກຕ່າງກັບ ທັດສະນະ ຄື:
ທັດສະນະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມເຫັນ, ຄວາມຄິດເຫັນ, ມຸມມອງ ສ່ວນ ຄະຕິ ໝາຍເຖິງ ດັ່ງຂ້າງຕົ້ນ ດັ່ງນັ້ນ ທັດສະນະຄະຕິ ຈຶ່ງໝາຍເຖິງ ການສະແດງອອກ ຫລື ວິຖີທີ່ດຳເນີນໄປອັນເກີດຈາກຄວາມຄິດ ຫລື ຄວາມເຫັນ
ທັດສະນະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມເຫັນ, ຄວາມຄິດເຫັນ, ມຸມມອງ ສ່ວນ ຄະຕິ ໝາຍເຖິງ ດັ່ງຂ້າງຕົ້ນ ດັ່ງນັ້ນ ທັດສະນະຄະຕິ ຈຶ່ງໝາຍເຖິງ ການສະແດງອອກ ຫລື ວິຖີທີ່ດຳເນີນໄປອັນເກີດຈາກຄວາມຄິດ ຫລື ຄວາມເຫັນ
ຄວາມຫມາຍທີ່ຄອບຄຸມຂອງອະຄະຕິ:
–
ວິຖີໃນທາງທີ່ຜິດ
– ແນວທາງທີ່ຜິດ
– ສິ່ງທີ່ເປັນໄປໃນທາງທີ່ບໍ່ດີງາມ
– ການດຳເນີນໄປໃນທາງທີ່ຜິດ
– ຄວາມລຳອຽງ
– ຄວາມບໍ່ທ່ຽງທຳ
– ຄວາມບໍ່ເປັນກາງ
– ແນວທາງທີ່ຜິດ
– ສິ່ງທີ່ເປັນໄປໃນທາງທີ່ບໍ່ດີງາມ
– ການດຳເນີນໄປໃນທາງທີ່ຜິດ
– ຄວາມລຳອຽງ
– ຄວາມບໍ່ທ່ຽງທຳ
– ຄວາມບໍ່ເປັນກາງ
ບົດອະທິບາຍ:
1. ສັນທາຄະຕິ ຄື ຄວາມລຳອຽງເພາະຄວາມຮັກໃຄຣ່
ສັນທາຄະຕິ ມາຈາກຄຳວ່າ ສັນທະ + ອະຄະຕິ
ສັນທະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມມັກ ຫລື ຄວາມພໍໃຈ
ສັນທຄະຕິ
ແປວ່າ: ລຳອຽງເພາະຮັກໃຄຣ່ກັນ ເຊັ່ນ: ການຕັດສີນຄະດີອະທິກອນພິພາກຕ່າງໆ
ກໍດີ ການແບ່ງປັນສິ່ງຂອງກໍດີ ການພິຈາລະນາໃຫ້ຍົດ ຫລື ລາງວັນກໍດີ ດ້ວຍອຳນາດຄວາມພໍໃຈຮັກໃຄຣ່ກັນ
ໂດຍຕັດສິນໃຫ້ຜູ້ທີ່ມັກພໍກັນເປັນຜູ້ຊະນະ ທັງໆ ທີ່ບໍ່ຄວນຊະນະ ໃຫ້ສິ່ງຂອງທີ່ດີ
ໃຫ້ຍົດຫລື ລາງວັນແກ່ຄົົນທີ່ມັກພໍກັນທັງໆ ທີ່ບໍ່ຄວນຈະໄດ້ ຊຶ່ງເປັນກະທໍາທີ່ບໍ່ມີຄວາມຍຸດຕິທຳ
2.
ໂທສາຄະຕິ ຄື ຄວາມລຳອຽງເພາະໂກດ ຫລື ຊິງຊັງ
ໂທສາຄະຕິ ມາຈາກຄຳວ່າ ໂທສະ + ອະຄະຕິ
ໂທສະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມໂກດ
ໂທສາຄະຕິ ມາຈາກຄຳວ່າ ໂທສະ + ອະຄະຕິ
ໂທສະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມໂກດ
ໂທສາຄະຕິ ແປວ່າ: ລຳອຽງເພາະບໍ່ມັກກັນ ຫລື ເພາະຄຽດກັນ ກຽດຊັງກັນ ຊັງກັນ
ເຊັ່ນການຕັດສິນຄະດີດ້ວຍອຳນາດຄວາມຄຽດກຽດຊັງ ໂດຍໃຫ້ຜູ້ທີ່ຕົນກຽດຊັງນັ້ນ
ເປັນຜູ້ພ່າຍແພ້ ທັງໆ ທີ່ບໍ່ຄວນພ່າຍແພ້ ໃຫ້ຂອງທີ່ຊົ່ວແກ່ຜູ້ທີ່ຕົນກຽດຊັງ
ທັງໆ ທີ່ເຂົາຄວນຈະໄດ້ຂອງດີ ບໍ່ໃຫ້ຍົດ ຫລື ລາງວັນແກ່ຜູ້ທີ່ບໍ່ມັກກັນ
ທັງໆ ທີ່ທ່ານຄວນໄດ້.
ປັດໃຈທີ່ກໍ່ໃຫ້ເກີດຄວາມໂກດ
ຫລື ຊິງຊັງໃນຄັມພີປະຣິວານ
– ໂກດເພາະໄດ້ເຮັດແລ້ວ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຕົນເອງ
– ໂກດເພາະກຳລັງເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ດນເອງ
– ໂກດເພາະຄິດຈະເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ດນເອງ
– ໂກດເພາະໄດ້ເຮັດແລ້ວ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຄົົນທີ່ຕົນຮັກ
– ໂກດເພາະກຳລັງເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຄົົນທີ່ຕົນຮັກ
– ໂກດເພາະຄິດຈະເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຄົົນທີ່ຕົນຮັກ
– ໂກດເພາະໄດ້ເຮັດແລ້ວ ຊຶ່ງປະໂຫຍດຕໍ່ຜູ້ທີ່ຕົນຊິງຊັງ
– ໂກດເພາະກຳລັງເຮັດ ຊຶ່ງປະໂຫຍດຕໍ່ຜູ້ທີ່ຕົນຊິງຊັງ
– ໂກດເພາະຄິດຈະເຮັດ ຊຶ່ງປະໂຫຍດຕໍ່ຜູ້ທີ່ຕົນຊິງຊັງ
– ໂກດເພາະໄດ້ເຮັດແລ້ວ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຕົນເອງ
– ໂກດເພາະກຳລັງເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ດນເອງ
– ໂກດເພາະຄິດຈະເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ດນເອງ
– ໂກດເພາະໄດ້ເຮັດແລ້ວ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຄົົນທີ່ຕົນຮັກ
– ໂກດເພາະກຳລັງເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຄົົນທີ່ຕົນຮັກ
– ໂກດເພາະຄິດຈະເຮັດ ຊຶ່ງສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນປະໂຫຍດ ຫລື ກໍ່ໂທດແກ່ຄົົນທີ່ຕົນຮັກ
– ໂກດເພາະໄດ້ເຮັດແລ້ວ ຊຶ່ງປະໂຫຍດຕໍ່ຜູ້ທີ່ຕົນຊິງຊັງ
– ໂກດເພາະກຳລັງເຮັດ ຊຶ່ງປະໂຫຍດຕໍ່ຜູ້ທີ່ຕົນຊິງຊັງ
– ໂກດເພາະຄິດຈະເຮັດ ຊຶ່ງປະໂຫຍດຕໍ່ຜູ້ທີ່ຕົນຊິງຊັງ
3.
ໂມຫາຄະຕິ ຄື ຄວາມລຳອຽງເພາະຫຼົງ ຫລື ຄວາມລຳອຽງເພາະຄວາມໂງ່
- ໂມຫາຄະຕິ ມາຈາກຄຳວ່າ ໂມຫະ + ອະຄະຕິ
- ໂມຫະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມຫຼົງ ຄວາມລຸ່ມຫຼົງ
- ໂມຫາຄະຕິ ມາຈາກຄຳວ່າ ໂມຫະ + ອະຄະຕິ
- ໂມຫະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມຫຼົງ ຄວາມລຸ່ມຫຼົງ
ໂມຫາຄະຕິ ແປວ່າ: ລຳອຽງເພາະໂງ່ ຫລື ເພາະຄວາມຫຼົງງົມງວາຍ ບໍ່ພິຈາລະນາໃຫ້ຖ່ອງແທ້ວ່າຢ່າງໃດຖືກ
ຢ່າງໃດຜິດ ຢ່າງໃດຄວນຢ່າງໃດບໍ່ຄວນ ເປັນຄົນຫູເບົາໃຈງ່າຍ ຂາດຄວາມຮອບຄອບ ເຊັ່ນເມື່ອໄດ້ຮັບຄຳຟ້ອງແລ້ວ
ຍັງບໍ່ທັນໄດ້ສອບສວນໃຫ້ຮອມຄອບ ກໍດ່ວນຕັດສິນຜິດໆ ພາດໆ ຂາດໆ ເກີນໆ
ບໍ່ຖືກຕ້ອງ ບໍ່ພໍດີຕາມທີ່ຄວນ
4.
ພະຍາຄະຕິ ຄື ຄວາມລຳອຽງເພາະຢ້ານ
- ພະຍາຄະຕິ ມາຈາກຄຳວ່າ ພະຍະ + ອະຄະຕິ
- ພະຍະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມຢ້ານ ຄວາມຫວາດຫວັ່ນ
- ພະຍາຄະຕິ ມາຈາກຄຳວ່າ ພະຍະ + ອະຄະຕິ
- ພະຍະ ໝາຍເຖິງ ຄວາມຢ້ານ ຄວາມຫວາດຫວັ່ນ
ພະຍາຄະຕິ ແປວ່າ: ລຳອຽງເພາະຢ້ານ ຫລື ເພາະເກງໃຈ ເຊັ່ນຜູ້ມີອຳນາດເຮັດຜິດ ຜູ້ພິພາກສາ
ບໍ່ກ້າຕັດສິນລົງໂທດ ເພາະຢ້ານເຂົາຈະເຮັດຮ້າຍຕອບ ຫລື ຜູ້ນ້ອຍທີ່ຢູ່ໃນຄວາມປົກຄອງເຮັດຜິດ
ຜູ້ປົກຄອງບໍ່ກ້າລົງໂທດເພາະເກງຈະຂາດເມດຕາກະລຸນາ ຫລື ຢ້ານວ່າເຂົາຈະເດືອດຮ້ອນ.
ສະຫລຸບຄວາມແລ້ວ: ຄວາມລຳອຽງ (ອະຄະຕິ)
ສາມາດເກີດຂື້ນໄດ້ໃນໃຈທຸກດວງທີ່ຍັງບໍ່ບັນລຸທັມ ຫລື ຄວາມລຳອຽງເກີດໄດ້ງ່າຍໃນຄົນທີ່ມີກິເລສຫນາ
ຕັນຫາຫລາຍ ເພາະຍັງມີ ຄວາມຮັກ ຄວາມຊອບ ຄວາມໂລບ ຄວາມໂກດ ແລະ ຄວາມຫລົງ ເພາະເຫດນີ້
ເມື່ອຄົນເຮົາເຮັດຢ່າງໃດກໍ່ມັກຈະຄິດເຖິງປະໂຫຍດຂອງຕົນ ຫລື ພັກພວກກ່ອນສະເໝີ
ເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມລໍາອຽງຂື້ນ.
