ໄຕຣລັກສະນະ
ໄຕຣລັກສະນະ (three
characteristics of existence) ໝາຍເຖິງ ສະພາບທີ່ເປັນປົກກະຕິວິໃສ ຫລື ເປັນໄປຕາມທຳມະຊາດ ເພາະທຸກສິ່ງເທິງໂລກຈະຢູ່ໃນກົດ
ຫລື ພາວະເຊັ່ນນີ້ຄືກັນທັງໝົດ ໄຕຣລັກສະນະ ຈຶ່ງເປັນຫຼັກສັດຈະທຳທາງພຣະພຸດທະສາສະນາ ທີ່ມຸ້ງສອນໃຫ້ເຂົ້າໃຈຊີວິດທີ່ເປັນໄປຕາມທຳມະດາ
ຕາມຄວາມເປັນຈິງ ເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມເຂົ້າໃຈວ່າ
ຊີວິດເປັນຢ່າງໃດ ເກີດຄວາມຮູ້ເທົ່າທັນ ແລະ ຮັບຮູ້ຕໍ່ທຸກອາການຂອງສິ່ງທີ່ກໍາລັງເກີດຂື້ນຕໍ່ຕົນ.
ໃນພຣະພຸດທສາສະນາ
ມີຫຼັກສັດຈະທຳ ຫລື ຄຳສອນທີ່ສຳຄັນສຳລັບພຸດທະສາສະນິກະຊົນຢູ່ເປັນຈໍານວນຫລາຍ ໂດຍໄຕຣລັກສະນະເປັນຫຼັກຄຳສອນທີ່ສຳຄັນປະການໜຶ່ງ ທີ່ມຸ້ງເນັ້ນໃຫ້ລະນຶກເຖິງຄວາມເປັນປົກກະຕິທຳມະດາຂອງສັບພະສິ່ງເທິງໂລກ ກົງກັບຄຳວ່າ ເກີດຂຶ້ນ ຕັ້ງຢູ່ ແລະ ດັບໄປ ເປັນອາການສາມັນຂອງທຸກສັບພະສິ່ງ ທັງນາມມະທຳ ແລະ ຮູບປະທຳ
ຄຳວ່າ ໄຕຣລັກສະນະ ເປັນຄຳສັນສະກິດ (ສະກົດດ້ວຍຕົວອັກສອນໂຣມັນແບບຖ່າຍສຽງໄດ້ເປັນ
tri-laksana)
ກົງກັບຄຳບາລີວ່າ: ຕິລັກຂະນະ (ti-lakhana) ຊຶ່ງມາຈາກຄຳວ່າ ໄຕຣລັກສະະນະ ຫລື
ຕິ ແປວ່າ 3 ລວມກັບຄຳວ່າ: ລັກສະນະ ຫລື ລັກຂະນະ ທີ່ແປວ່າ: ລັກສະນະ (ທີ່ເປັນສາມັນທັ່ວໄປ) ເມື່ອເອົາມາລວມເຂົ້າກັນແລ້ວ ຈຶ່ງໝາຍຄວາມວ່າ:
ລັກສະນະທີ່ເປັາສາມັນທົ່ວໄປ 3 ປະການ ຄື:
1. ອະນິດຈັງ/ອະນິດຈະຕາ (impermanence)
ອະນິດຈັງ/ອະນິດຈະຕາ ແຫ່ງໄຕຣລັກສະນະ 3 ຄື: ຄວາມບໍ່ທ່ຽງ ໝາຍເຖິງ ຄວາມບໍ່ທ່ຽງ ຄວາມບໍ່ຖາວອນຄົງທີ່ແນ່ນອນ ຄວາມບໍ່ຄົງທີ່ຢູ່ໄດ້ໃນສະພາບເດີມຕະຫລອດໄປ ພາວະທີ່ເກິດຂື້ນແລ້ວເສື່ອມສະຫລາຍປັ່ນປ່ວນໄປ ກ່າວຄື ທຸກສິ່ງທຸກຢ່າງໃນໂລກມີການປ່ຽນແປງຢູ່ສະເໝີ ບໍ່ມີສິ່ງໃດຢຸດນິ່ງຄົງທີ່ຢູ່ຢ່າງເດີມໄດ້ຕະຫລອດໄປ ຂຶ້ນຢູ່ກັບວ່າຈະປ່ຽນແປງຊ້າ ຫລື ປ່ຽນແປງໄວເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ທີ່ແນ່ນອນກໍ່ຄືສິ່ງຕ່າງໆ ທັງໝົດຈະຖືກການເວລາເຮັດໃຫ້ປ່ຽນແປງປ່ຽນສະພາບໄປຢ່າງແນ່ນອນ ສິ່ງໃດມີການເກີດຂຶ້ນໃນຕອນຕົ້ນ ສິ່ງນັ້ນແມ່ນຈະຄົງມີຢູ່ໃນທ່າມກາງ ແຕ່ກໍຍັງຕ້ອງມີຄວາມເສື່ອມສະຫລາຍດັບໄປໃນທີ່ສຸດ ນີ້ນັບເປັນສິ່ງທຳມະດາແທ້ຂອງໂລກ
ຫຼັກອະນິດຈະຕາ (ຄວາມບໍ່ທ່ຽງ)
ຈະປາກົດຂຶ້ນເມື່ອສັບພະສິງບໍ່ວ່າຈະມີຮູບຮ່າງ (ຮູບປະທຳ) ຫລື ບໍ່ມີຮູບຮ່າງ (ອະຮູບປະທຳ) ກໍຕາມ
ມີການເກີດຂຶ້ນ ຕັ້ງຢູ່ ແລະ ດັບສູນສະຫລາຍໄປ
ຖ້າບຸກຄົນໃສ່ໃຈພິຈາລະນາໃຫ້ດີໃນຕົນເອງ ແລະ ສັບພະສິງອ້ອມຂ້າງກໍຈະເຫັນໄດ້ ຄົນເຮົາມັກຈະເຂົ້າໄປຢຶດຕິດສິ່ງຕ່າງໆ ຈົນເກີດຄວາມເຂົ້າໃຈຜິດຄິດວ່າ ສິ່ງທີ່ຕົນເຫັນ ຫລື ກ່ຽວຂ້ອງມີຕົວຕົນແທ້ໆ ແລ້ວຖືຫມັັ້ນຢຶດຫມັ້ນພະຍາຍາມຮັກສາປ້ອງກັນບໍ່ໃຫ້ສິ່ງທີ່ຕົນຊອບ
ພໍໃຈ ຮັກໃຄຣ່
ປ່ຽນແປງໄປ ແຕ່ຖ້າເປັນສິ່ງທີ່ຕົນບໍ່ມັກ ຫລືບໍ່ຮັກໃຄຣ່ ກໍ່ຈະພະຍາຍາມໃຫ້ສິ່ງນັ້ນໆ ປ່ຽນແປງໄປໃນທາງທີ່ດີ ພາວະຂອງຄວາມບໍ່ທ່ຽງມີສະພາບເປັນກາງໆ ບໍ່ດີ ບໍ່ຊົ່ວ ຂຶ້ນຢູ່ກັບການສົມມຸດ ແຕ່ບໍ່ວ່າຈະເປັນການປ່ຽນແປງແບບຈະເລີນ
ຫລື ເສື່ອມ ກໍຄືຄວາມບໍ່ທ່ຽງປ່ຽນແປງນັ້ນເອງ
ພະພຸດທະສາສະນາສອນຫຼັກອະນິດຈະຕາ
ບໍ່ແມ່ນໃຫ້ຄົນຢຶດຕິດ ຫລື ຫຼີກໜີຄວາມບໍ່ທ່ຽງ ແຕ່ສອນເພື່ອໃຫ້ບຸກຄົນເຫັນ ຫລື ເຂົ້າໃຈກົດທຳມະຊາດຂອງຄວາມບໍ່ທ່ຽງວ່າ ທຸກສິ່ງເປັນໄປພາຍໃຕ້ກົດຂອງການປ່ຽນແປງ
ບໍ່ຄົງທີ່ຖາວອນຢູ່ຢ່າງເດີມໄດ້ຕະຫລອດໄປ ເມື່ອຄົນເຮົາເຫັນ ແລະ ເຂົ້າໃຈກົດທຳມະຊາດນີ້ແລ້ວ ກໍ່ຈະເກີດຄວາມຮູ້ເທົ່າທັນ ສາມາດດຶງເອົາຄຸນຄ່າຂອງຄວາມຈິງຂໍ້ນີ້ມາປະຕິບັດດຳເນີນຊີວິດໄດ້ຢ່າງເໝາະສົມ ໂດຍການບໍ່ເຂົ້າໄປຢຶດໝັ້ນວ່າເປັນ “ຕົວນັ້ນ
ສິ່ງນັ້ນ ສິ່ງນີ້” ອັນຈະເຮັດໃຫ້ເກີດຄວາມຢຶດໝັ້ນຕໍ່ໄປວ່າ
“ຂອງເຮົາ” ແລະ ໂດຍການບໍ່ປະຫມາດໃນການເວລາ ໃນຊີວິດ ແລະ ໄວ ເປັນຕົ້ນ ການຮູ້ ແລະ ເຂົ້າໃຈຈົນເກີດຄວາມຮູ້ເທົ່າທັນຕໍ່ກົດເກນຂອງຄວາມບໍ່ທ່ຽງຢ່າງນີ້ ຈະຊ່ວຍໃຫ້ບຸກຄົນບໍ່ເກີດຄວາມທຸກເກີນສົມຄວນໃນຍາມເມື່ອເກີດຄວາມເສື່ອມ ຄວາມສູນເສຍ ຫລື ພັດພາກຂຶ້ນກັບຕົນ ແລະ ບໍ່ຫຼົງຈົນເກີດຄວາມປະຫມາດໃນຄວາມຈະເລີນ ແລະ ຄວາມສຸກສະບາຍ
ຄວາມບໍ່ທ່ຽງ
ຄວາມບໍ່ຄົງທີ່ ປ່ຽນແປງ ຂອງຫຼັກອະນິດຈະຕາ ປາກົດຂະນະທີ່ສັບພະສິ່ງເກີດຂຶ້ນ ຕັ້ງຢູ່ ແລະ ດັບສະຫລາຍໄປໃນ
3
ຈັງຫວະ ຄື ສິ່ງທີ່ເປັນຮູບປະທຳມີການປ່ຽນແປງເກີດຂຶ້ນ
ສັງເກດໄດ້ຈາກ 3
ຈັງຫວະນີ້ ຄື:
1) ອຸປະຈະຍະ ມີການເກີດຂຶ້ນ
2) ສັນຕະຕິ ມີການສືບຕໍ່
3) ຊະນະຕາ ມີການຕາຍ ແຕກດັບ ແລະ ສະຫລາຍໄປ
1) ອຸປະຈະຍະ ມີການເກີດຂຶ້ນ
2) ສັນຕະຕິ ມີການສືບຕໍ່
3) ຊະນະຕາ ມີການຕາຍ ແຕກດັບ ແລະ ສະຫລາຍໄປ
ສ່ວນສິ່ງທີ່ເປັນນາມມະທຳມີການປ່ຽນແປງເກີດຂຶ້ນສັງເກດໄດ້ຈາກ
3
ຈັງຫວະ ຄື:
1) ອຸບປາທະ ມີການເກີດຂຶ້ນຂອງຄວາມຮູ້ສຶກຈຳໄດ້ໝາຍຮູ້ ຄິດນຶກ ແລະ ຮັບຮູ້ໃນທາງຈິດ
2) ຖິຕິ ມີການຕັ້ງຢູ່ຊົ່ວຂະນະຂອງຄວາມຮູ້ສຶກຈຳໄດ້ໝາຍຮູ້ ຄິດນຶກ ແລະ ຮັບຮູ້ໃນທາງຈິດ
3) ພັງຄະ ມີການແຕກດັບສີ້ນສຸດໄປຂອງຄວາມຮູ້ສຶກຈຳໄດ້ໝາຍຮູ້ ຄິດນຶກ ແລະ ຮັບຮູ້ໃນທາງຈິດ
1) ອຸບປາທະ ມີການເກີດຂຶ້ນຂອງຄວາມຮູ້ສຶກຈຳໄດ້ໝາຍຮູ້ ຄິດນຶກ ແລະ ຮັບຮູ້ໃນທາງຈິດ
2) ຖິຕິ ມີການຕັ້ງຢູ່ຊົ່ວຂະນະຂອງຄວາມຮູ້ສຶກຈຳໄດ້ໝາຍຮູ້ ຄິດນຶກ ແລະ ຮັບຮູ້ໃນທາງຈິດ
3) ພັງຄະ ມີການແຕກດັບສີ້ນສຸດໄປຂອງຄວາມຮູ້ສຶກຈຳໄດ້ໝາຍຮູ້ ຄິດນຶກ ແລະ ຮັບຮູ້ໃນທາງຈິດ
2. ທຸກຂັງ/ທຸກຂະຕາ (stress and conflict)
ທຸກຂັງ/ທຸກຂະຕາ ແຫ່ງໄຕຣລັກສະນະ 3 ຄື: ຄວາມເປັນທຸກ ໝາຍເຖິງ ຄວາມຜິດຫວັງທີ່ເກີດຈາກສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນໄປຕາມຄວາມປະສົງຂອງຕົນເອງ ທັງຫມົດເຖິງພາວະທີ່ຖືກບີບຄັ້ນດ້ວຍການເກີດຂຶ້ນຂອງເຫດອັນບໍ່ເພິ່ງປະສົງ ເກີດສະພາບຝືນທົນ ແລະ ຂັດແຍ້ງຢູ່ໃນຕົວ ກ່າວຄື ສິ່ງຕ່າງໆ ທີ່ມີອົງລ້ວນມີປະກອບຈາກປັດໄຈຕ່າງໆ ທີ່ບໍ່ສາມາດດຳລົງຢູ່ຕາມສະພາບເດີມໄດ້ ມີປ່ຽນແປງ ເສື່ອມຖອຍ ແລະ ສະຫລາຍໄປຕາມການເວລາ
ທຸກຂັງ/ທຸກຂະຕາ ແຫ່ງໄຕຣລັກສະນະ 3 ຄື: ຄວາມເປັນທຸກ ໝາຍເຖິງ ຄວາມຜິດຫວັງທີ່ເກີດຈາກສິ່ງທີ່ບໍ່ເປັນໄປຕາມຄວາມປະສົງຂອງຕົນເອງ ທັງຫມົດເຖິງພາວະທີ່ຖືກບີບຄັ້ນດ້ວຍການເກີດຂຶ້ນຂອງເຫດອັນບໍ່ເພິ່ງປະສົງ ເກີດສະພາບຝືນທົນ ແລະ ຂັດແຍ້ງຢູ່ໃນຕົວ ກ່າວຄື ສິ່ງຕ່າງໆ ທີ່ມີອົງລ້ວນມີປະກອບຈາກປັດໄຈຕ່າງໆ ທີ່ບໍ່ສາມາດດຳລົງຢູ່ຕາມສະພາບເດີມໄດ້ ມີປ່ຽນແປງ ເສື່ອມຖອຍ ແລະ ສະຫລາຍໄປຕາມການເວລາ
ຫຼັກທຸກຂະຕາ (ຄວາມເປັນທຸກ) ຈະປາກົດຂຶ້ນເມື່ອສັບພະສິ່ງບໍ່ວ່າຈະມີຮູບຮ່າງ (ຮູບປະທຳ) ຫລື ບໍ່ມີຮູບຮ່າງ (ອະຮູບປະທຳ) ກໍຕາມ
ກຳລັງຕັ້ງຢູ່ ຫລື ດຳເນີນໄປ ຖ້າບຸກຄົນໃສ່ໃຈພິຈາລະນາໃຫ້ດີໃນຕົນເອງ
ແລະ ສັບພະສິ່ງອ້ອມຂ້າງກໍຈະໄດ້ເຫັນຄຳວ່າ “ທຸກ” ທີ່ໝາຍເຖິງໃນຫລັກໄຕຣລັກສະນະ ຫລື ສາມັນລັກສະນະນີ້ ມີຄວາມຫມາຍກວ້າງທົ່ວໄປ
ໄດ້ແກ່ສິ່ງມີຊີວິດ ແລະ ບໍ່ມີຊີວິດ ມີການຈັດແບ່ງປະເພດຂອງທຸກໄວ້ຫຼາຍແບບນຳກັນ
ແຕ່ຢ່າງໃດກໍຕາມເມື່ອພິຈາລະນາໃນເລື່ອງຂອງທຸກ
ມີຂໍ້ຄວນເຮັດຄວາມເຂົ້າໃຈຢູ່ 2 ປະການ ຄື:
1. ປະການທີຫນຶ່ງ
ທຸກໃນໄຕຣລັກສະນະ ກັບ ທຸກໃນອະຣິຍະສັດ 4 ກ່າວຄື ທຸກທີ່ປາກົດຢູ່ໃນໝວດທຳສຳຄັນ 3 ໝວດ ຄື:
1.1 ເວທະນາ ເອີ້ນວ່າ: “ທຸກຂະເວທະນາ” ປະກອບດ້ວຍ ເວທະນາ 3 ຄື:
- ທຸກ
- ສຸກ
- ອຸເປກຂາ ແລະ ເວທະນາ 5
- ທຸກ
- ສຸກ
- ໂທມະນັດ
- ໂສມະນັດ
- ອຸເປກຂາ
1.2 ໄຕຣລັກສະນະ ເອີ້ນວ່າ: “ທຸກຂະລັກສະນະ”
- ອະນິດຈັງ
- ທຸກຂັງ
- ອະນັດຕາ
1.3 ອະຣິຍະສັດ 4 ເອີ້ນວ່າ: “ທຸກຂັງຣິຍະສັດ”
- ທຸກ
- ສະມຸທັຍ
- ນິໂຣດ
- ມັກຄ໌
- ໂທມະນັດ
- ໂສມະນັດ
- ອຸເປກຂາ
1.2 ໄຕຣລັກສະນະ ເອີ້ນວ່າ: “ທຸກຂະລັກສະນະ”
- ອະນິດຈັງ
- ທຸກຂັງ
- ອະນັດຕາ
1.3 ອະຣິຍະສັດ 4 ເອີ້ນວ່າ: “ທຸກຂັງຣິຍະສັດ”
- ທຸກ
- ສະມຸທັຍ
- ນິໂຣດ
- ມັກຄ໌
2. ປະການທີສອງ
ລັກສະນະຂອງທຸກທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບຊີວິດຄົນເຮົາມັກເປັນທຸກໃນອະຣິຍະສັດ 4 ເພາະເປັນທຸກທີ່ເກີດຈາກສະພາບຈິດທີ່ປຸງແຕ່ງຂຶ້ນ ດ້ວຍປຸຖຸຊົນບໍ່ສາມາດຫຼີກລຽງໄດ້ ສ່ວນທຸກທີ່ກ່ຽວຂ້ອງໃນໄຕຣລັກສະນະ 3 ເປັນເລື່ອງທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການດຳເນີນຊີວິດ ຫລື ການງານອາຊີບໂດຍກົງ
ລັກສະນະຂອງທຸກທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບຊີວິດຄົນເຮົາມັກເປັນທຸກໃນອະຣິຍະສັດ 4 ເພາະເປັນທຸກທີ່ເກີດຈາກສະພາບຈິດທີ່ປຸງແຕ່ງຂຶ້ນ ດ້ວຍປຸຖຸຊົນບໍ່ສາມາດຫຼີກລຽງໄດ້ ສ່ວນທຸກທີ່ກ່ຽວຂ້ອງໃນໄຕຣລັກສະນະ 3 ເປັນເລື່ອງທີ່ກ່ຽວຂ້ອງກັບການດຳເນີນຊີວິດ ຫລື ການງານອາຊີບໂດຍກົງ
ດັ່ງນັ້ນ,
ທຸກໃນຂໍ້ນີ້ ຈຶ່ງໝາຍເຖິງ ທຸກໃນໄຕຣລັກສະນະ ທີ່ໝາຍທັງຫມົດທັງສິ່ງມີຊີວິດຄື
ມະນຸດ ແລະ ສັດ ແລະ ສິ່ງທີ່ບໍ່ມີຊີວິດ ເຊັ່ນ: ບ້ານເຮືອນ ພູເຂົາ
ກ້ອນຫິນ ແລະ ອື່ນໆ ຊຶ່ງຕ້ອງມີຄວາມທຸກ ມີການຊຸດໂຊມ ຫລື ແກ່ຊະລາເປັນທຳມະດາ
ທຸກຊະນິດນີ້ສຳພັນກັບກ່ຽວຂ້ອງກັບຫຼັກອະນິດຈະຕາ ເປັນຕົ້ນວ່າ
ຄວາມຄົງທົນຢູ່ໃນສະພາບເດີມບໍ່ໄດ້ ເປັນທຸກກໍເພາະສັບພະສິ່ງມີການປ່ຽນແປງເຫດແຫ່ງປັດໄຈ (ອະນິດຈັງ)
3. ອະນັດຕາ/ອະນັດຕະຕາ (soullessness
or non-self)
ອະນັດຕາ/ອະນັດຕະຕາ ແຫ່ງໄຕຣລັກສະນະ 3 ຄື: ຄວາມເປັນອະນັດຕາ ໝາຍເຖິງ ຄວາມບໍ່ແມ່ນຕົວຕົນ ຫລື ຄວາມບໍ່ມີຕົວຕົນແທ້ຈິງຂອງສັບພະສິ່ງ ແລະ ບໍ່ສາມາດຄວບຄຸມໃຫ້ຄົງຢູ່ໄດ້ຕາມຄວາມມຸ້ງໝາຍຂອງຕົນ ກ່າວຄື ຊີວິດ ຫລື ຮ່າງກາຍນີ້ ບໍ່ອາດກ່າວໄດ້ວ່າເປັນຕົວຕົນແທ້ຈິງຂອງບຸກຄົນບໍ່ແມ່ນເຂົາ ຫລື ບໍ່ແມ່ນເຮົາ ເພາະທີ່ເຮົາເບິ່ງເຫັນເປັນຮູບຮ່າງ ຫລື ເປັນຊີວິດນີ້ກໍເພາະມີການລວມກັນຂອງຂັນທ໌ 5 ຄື:
1. ຮູບ ຫລື ຮູບຂັນທ໌ 1 ອັນເປັນສ່ວນຮູບ ຫລື ກາຍ ມີສ່ວນປະກອບຄື ມະຫາພູຕະຮູບ 4 ຄື:
- ດິນ
- ນ້ຳ
- ລົມ
- ໄຟ
2. ອຸປະທາຍະຮູບ 24 ແລະ ນາມ ຫລື ນາມຂັນທ໌ 4 ສ່ວນ ຄື:
- ເວທະນາ
- ສັນຍາ
- ສັງຂານ
- ວິນຍານ
ອະນັດຕາ/ອະນັດຕະຕາ ແຫ່ງໄຕຣລັກສະນະ 3 ຄື: ຄວາມເປັນອະນັດຕາ ໝາຍເຖິງ ຄວາມບໍ່ແມ່ນຕົວຕົນ ຫລື ຄວາມບໍ່ມີຕົວຕົນແທ້ຈິງຂອງສັບພະສິ່ງ ແລະ ບໍ່ສາມາດຄວບຄຸມໃຫ້ຄົງຢູ່ໄດ້ຕາມຄວາມມຸ້ງໝາຍຂອງຕົນ ກ່າວຄື ຊີວິດ ຫລື ຮ່າງກາຍນີ້ ບໍ່ອາດກ່າວໄດ້ວ່າເປັນຕົວຕົນແທ້ຈິງຂອງບຸກຄົນບໍ່ແມ່ນເຂົາ ຫລື ບໍ່ແມ່ນເຮົາ ເພາະທີ່ເຮົາເບິ່ງເຫັນເປັນຮູບຮ່າງ ຫລື ເປັນຊີວິດນີ້ກໍເພາະມີການລວມກັນຂອງຂັນທ໌ 5 ຄື:
1. ຮູບ ຫລື ຮູບຂັນທ໌ 1 ອັນເປັນສ່ວນຮູບ ຫລື ກາຍ ມີສ່ວນປະກອບຄື ມະຫາພູຕະຮູບ 4 ຄື:
- ດິນ
- ນ້ຳ
- ລົມ
- ໄຟ
2. ອຸປະທາຍະຮູບ 24 ແລະ ນາມ ຫລື ນາມຂັນທ໌ 4 ສ່ວນ ຄື:
- ເວທະນາ
- ສັນຍາ
- ສັງຂານ
- ວິນຍານ
ນາມຂັນທ໌ທັງ 4 ນີ້ ເປັນສ່ວນນາມ ຫລື ຈິດ ເມື່ສ່ວນປະກອບດ້ານຮູບຂັນທ໌ ຫລື ນາມຂັນທ໌ທັງ
5
ປະກອບລວມກັນເຂົ້າແລ້ວ ຈຶ່ງເປັນຮູບຮ່າງ ຫລື ຊີວິດເກີດຂຶ້ນກ່ອນໃນເບື້ອງຕົ້ນ
ຢູ່ໄດ້ພຽງຊົ່ວຂະນະເທົ່ານັ້ນ ແລະ ເກີດການປ່ຽນແປງ ຊຸດໂຊມ ຈົນໃນທີ່ສຸດ ກໍ່ແຕກດັບສະຫລາຍສູນສິ້ນ ຊຶ່ງເປັນໄປຕາມກົດເກນຂອງທຳມະຊາດທີ່ເກິດຂື້ນກັບທຸກສັບພະສິ່ງ.
ດັ່ງນັ້ນ, ສັບພະສິ່ງ ໝາຍເຖິງ
ທຸກສິ່ງທຸກຢ່າງທີ່ມີຢູ່ເທິງໂລກ ແລະ ໃນຈັກກະວານ ລວມທັງຈັກກະວານເອງດ້ວຍ ກໍ່ຕົກຢູ່ພາຍໃຕ້ຄວາມເປັນອະນັດຕາເຊັ່ນກັນ
ໂດຍສະຫລຸບກໍຄື ບໍ່ມີສິ່ງໃດເລີຍທີ່ບໍ່ເປັນອະນັດຕາ
ທັງນີ້
ຄຳວ່າ ສັບພະສິ່ງ ທີ່ມີຄວາມຫມາຍຄອບຄຸມສັບພະສິ່ງທີ່ວ່ານີ້ເປັນ 2 ປະເພດ ຄື:
1. ສິ່ງທີ່ເປັນສັງຂະຕະທຳ ຄື ສິ່ງທີ່ມີເງື່ອນໄຂປັດໄຈປຸງແຕ່ງໃຫ້ເກີດຂຶ້ນ ດຳລົງຢູ່ ເສື່ອມລົງ ແລະ ດັບສະຫລາຍໄປ ມີລັກສະນະສະເພາະຕົນ
1. ສິ່ງທີ່ເປັນສັງຂະຕະທຳ ຄື ສິ່ງທີ່ມີເງື່ອນໄຂປັດໄຈປຸງແຕ່ງໃຫ້ເກີດຂຶ້ນ ດຳລົງຢູ່ ເສື່ອມລົງ ແລະ ດັບສະຫລາຍໄປ ມີລັກສະນະສະເພາະຕົນ
2. ສິ່ງທີ່ເປັນອະສັງຂະຕະທຳ ຄື ສິ່ງທີ່ຄົງຢູ່ໄດ້ດ້ວຍຕົວເອງ
ບໍ່ຕ້ອງມີເງື່ອນໄຂປັດໄຈຫຍັງ ບໍ່ຕ້ອງອາໄສສິ່ງໃດອື່ນໆ ມີລັກສະນະກົງກັນຂ້າມກັບສັງຂະຕະທຳ
ຄື ບໍ່ມີການເກີດ ບໍ່ມີການດັບສະຫລາຍ ແລະ ເມື່ອດຳລົງຢູ່ ກໍ່ບໍ່ມີການປ່ຽນແປງປາກົດ
ໄດ້ແກ່: ນິບພານ
ໄຕຣລັກສະນະທັງ 3 ປະການ ຄື: ອະນິດຈັງ ທຸກຂັງ ອະນັດຕາ ເປັນສິ່ງທີ່ຊາວພຸດເພິ່ງລະນຶກໄດ້ ຫາກເກີດທຸກ ຄື ຄວາມທຸກທີ່ເກີດຊ້ຳໄປຊ້ຳມາແລ້ວ ໃຫ້ເພິ່ງໃຊ້ປັນຍາເບິ່ງໃຫ້ເຫັນຊຶ່ງຄວາມບໍ່ທ່ຽງຂອງສັບພະສິ່ງເທິງໂລກ
ຄື ອະນິດຈັງ
ຊຶ່ງຈະນຳໄປສູ່ຄວາມເຫັນແຈ້ງໃນອະນັດຕາ ຄື ຄວາມບໍ່ມີຕົວຕົນທີ່ບໍ່ມີສິ່ງໃດຄົງຢູ່ໄດ້ໂດຍບໍ່ມີມື້ເສື່ອມສະຫລາຍ
ຢ່າງໃດກໍ່ຕາມຫຼັກສັດຈະທຳໄຕຣລັກສະນະພຣະພຸດທະສາສະນາ ຍັງເປັນຫຼັກທຳທີ່ກ່າວເຖິງທຸກສັບພະສິ່ງເທິງໂລກໃບນີ້
ມີທັງສິ່ງທີ່ເປັນຮູບປະທຳ ແລະ ນາມມະທຳແລ້ວແມ່ນຕົກຢູ່ໃນສະພາວະດຽວກັນ
ຄື: ມີການເກີດຂຶ້ນ ການຕັ້ງຢູ່ ແລະ ການດັບສູນ ບໍ່ມື້ໃດກໍ່ມື້ໜຶ່ງ ອັນເປັນກົດຂອງທຳມະຊາດທີ່ບໍ່ອາດປະຕິເສດໄດ້
